DEKLARASAUN DILI 16-08-2016




Press Konferensia iha Komemorasaun loron AETL
16 de Agostu 2016, tuir mai bolu,
 “Deklarasaun Dili”
__________________________________________________________________________________
Ohin loron data 16 de agostu tinan 2016, Associação dos Enfermeiros de Timor-Leste-AETL hato’o press konferensia hodi konsidera mos nudar átividade ida hodi komemora loron Enfermeiros sira nian ne’ebe tuir mai bolu “Deklarasaun Dili”;
AETL observa, monitoriza no sente katak durante prosesu konstrusaun servisu nasional da Saúde iha Nasaun Republika Democrática de Timor-Leste (RDTL) ita sente duni iha progressu ba Dezenvolivmento sétor Saúde.
Nune'e iha momentu ida ne’e AETl hasai estatementu balu hodi bele hetan konsiderasaun liliu entidades sira hanesan Ministério  da Saúde nune'e mos entidades ne’ebe ezerse sira nian an iha area Saúde hodi bele responde ba ejijensia publiku ne’ebe durante ne’e profesionais da Saúde sira sente espesialmente enfermeiros sira; atu:
A.      Politika Dezenvolvimento da Saúde ;
1.       Define padraun de jestaun hospitais de servisu nasional de Saúde no pakote basiku de kuidadus hospitalares ne’ebe seidauk define didiak iha planu estratéjiku seitor Saúde 2011-2030.  
2.       Define politika regulamentar e monitorizar programa espesifikus ba area hospitais
3.       Monitoriza kumprimentu dos normas ba prestasaun kuidadus hospitais iha servisu nasional da Saúde;
4.       Dezenvolve no garantia implementasaun politikas konstrusaun no manutensaun, instalasaun teknikas  hospitais  hanesan regulamentasaun, monitorizasaun no kordenasaun ba intervensaun  nian;
5.       Dezenvolve, Aprova no desimina protokolos e Manuais teknikus klinikus instituisaun seidauk hatudu progresu ida ne’ebe diak;
6.       Laiha progressu konabá Aprova no monitoriza implementasaun  dos kodigus deontolojikus ba profesionais da Saúde;
7.       Seidauk insentiva estabelesimentu komisaun de etika iha servisu ba prestasaun da Saúde;
8.       Politika estabelesimentu konsellu disiplina das profisionais da Saúde no funsaun averiguasaun;


B.      Politika Rekursus Humanus(RH)
Politika formasaun ba enfermeiros sira iha servisu nasional da Saúde to’o ohin loron seidauk la’o ho diak, ne’e tamba ita seidauk hare hetan ba definisaun kompetensia enfermeiros tuir grau edukasaun no espesialidade no esperensia de servisu; nivel edukasaun Bacherelato, Licensiatura, Mestradu no Doutoramento enfermajem iha area espesifiku. Ho nivel edukasaun Sistema enfermajem iha nia grau de kompetensia, politika rekursus umanus presiza hare hetan konaba nivel hospitais presiza enfermeiros tekniku(Baxarel) lincensiatura, Mestradu ka Doutoramentu hira, nune'e mos iha nivel Saúde komunitario;
Polemika enkudramentu rezime espesial tinan 2012, iha enfermeiro balu sai fali hanesan vitima ba desisaun sira hanesan ko’a salariu;
Ohin loron ita seidauk utiliza didiak rekursu humanus ne’ebe Governo haruka ba kontinua sira nia estudo, observasaun ne’ebe mak ita hare katak bainhira enfermeiros ida fila mai husi nia estudo, ita so halo deit ordem de reativasaun servisu, maibe laiha politika de avaliasaun ida ne’ebe tenki halo, hodi konsidera no oferese ba enfermeiros sira ne’ebe mai ho nivel edukasaun aumenta ás liu tan, ho termu de referensia ida ne’ebe espesifiku tuir nivel edukasaun ne’ebe mak iha;
Politika formasaun mos seidauk reforsa ba iha ójetivu de formasaun enfermajem, tamba ita rasik seidauk iha politika atu forma enfermeiros espesialista hanesan; enfermeiros espesialista iha area emerjensia, kuidadus intensive (ICU) Neonatoljia, pediatria, Cirurjia, no espesialidade sira seluk tan inklui iha area Saúde komunitario, tamba ne’e AETL Rekomenda; 
1.             Atu halo prosesu ajustamentu salarial tuir direitu ne’ebe preve iha lei, maibe labele obriga hodi husu enfermeiros sira hodi seluk hikas ba erru ne’ebe dala ruma instituisaun mak halo sala;
2.             Atu hapara ona ko’a salario ba enfermeiros ka profesionais da Saúde sira ne’ebe karik iha prosesu enkudramentu tinan 2012 sala, no bele halo deit ajustamentu salarial hanesan hatun ka hasa’e;
3.             Ministério da Saúde presiza halo avaliasaun urjenti ba implementasaun rezime careiras espesial; hanesan re-verifikasaun no rekolokasaun lolos tuir kompetesia profesional ba enkuadramentu tinan 2012. No halo republikasaun ba prosesu ajustamentu sira iha jounal da republika.
4.             Halo prosesu enkuadramentu internal no fo ordem de servisu ba enfermeiros sira tuir nivel kompetensia edukasaun enfermajem bainhira sira fila husi Estudo;
5.             Presiza koloka representante multi profesionais da Saúde sira iha area rekursus humanus servisu Sentral Ministerio da Saude(MdS)  hodi hatene halo provisaun no analiza funsional tuir profesionais idaidak nia nessesidades; halo provisaun ba politika formasaun nune'e mos politika rekrutamentu e kolokasaun pessoal;
6.             Ejije atu bele realiza formasaun ba enfermeiros SPK ba minimu nivel Diploma 3 tuir “Decreto-Lei n.º 14/2004 de 1 de Setembro EXERCÍCIO DAS PROFISSÕES DA SAÚDE alteradu ho DECRETO-LEI N.º 40/2011 de 21 de Setembro Sobre o Exercício das Profissões da Saúde artigo 3 alinea c haruka.
7.             AETL hare katak kada tinan Ministerio da Saúde sempre komemora loron mundial sira hanesan loron mundial da Saúde, loron mundial ba moras, Malaria, TBC nsst.
Maibe ba profisionais da Saúde ida ne’ebe mak ezerse sira nia knár profesionais ita laiha momentu ruma atu haksolok ho sira hodi halo reflesaun, avaliasaun ba servisu tomak ne’ebe mak sira oferese;
Governo liu husi Ministério da Saúde presisa tau konsiderasaun ba kontribuisaun enfermeiros sira iha prosesu dezenvolvimentu Nasional da Saúde hodi hili loron Nasional ida ba enfermeiros sira nune’e kada tinan enfermeiros sira bele komemora hodi halo reflesaun, avaliasaun ba sira nia servisu durante tinan tomak, nune’e mos hodi bele hanoin hikas maluk enfermeiros sira ne’ebe mak fila ona ba mundo seluk tamba sira ezerse sira nia knar enfermajem durante moris. Nune’e :
-       AETL sujere atu konsidera data 16 de Agustu nudar loron Nasional enfermeiros nian; tamba iha loron espesial ida ne’e, enfermeiros Senior sira reuni hodi unifika komitmentu ba kontribuisaun harí ka konstrui Servisu Nasionais da Saúde Timor-Leste hamutuk ho Profesionas da Saúde sira seluk. Liu husi sorumotu 16 de agustu tinan 2000 enfermeiros sira halibur malu hodi organiza liu husi East Timor Nurse Association hodi halibur ideas oinsa atu kontribui.  No ohin loron ita tenki rekuñese mos katak ho kontribuisaun enfermeiros sira nian mos konsegue hari airin ida ne’ebe mak metin, mak Ministério da Saúde no enfermeiros sira mak nudar koluna vertebra Ministério da Saúde nian
-       AETL sujere mos alternative data seluk karik bele konsidera loron mate heroi da patria Nasional nian ne’ebe iha tinan 1975 prosesu hari Nasaun RDTL enfermeiro ida ne’ebe nudar mos lideransa Nasional ida  tur mos iha Estrutura Governo tinan 1975 nian mak Enfermeiro Guido Valadares, nudar loron Nasional nia ba Enfermeiro.
8.          Apela ba membros enfermeiros tomak iha teritorio nasional katak hahu loron 16 de Agustu 2016 prosesu rejistrasaun iha teritorio Nasional tomak hahú, nune'e husu ba maluk sira atu bele hakbesik an ba iha secretariadu AETL iha nivel Municipio hodi bele rejista-an.
Ikus liu ba maluk enfermeiros tomak iha teritorio Nasional nudar representante imi nian iha AETL ami husu atu ita, ho ita nia kapasidade tomak fo ita nia kontribusaun liu husi assistensia da Enfermajem hahu husi Fatuk kuak e dolok kuak sira mai to’o iha Nasional no nafatin haktuir liafuan murak ne’ebe husik hela husi ita nian Matebian enfermeiro Jose Paixao; liu husi Marsa AETL ne’ebe mak dehan:
Enfermeiros Timor Loro sa’e, Hamrik halo imi knár; Timor oan kaer liman hamutuk harii ita nasaun, Lorosae, Loro monu, rai Timor ninia Isin diak no forte matenek rai Timor;
Enfermeiros Timor Lorosae, Simu no tula iha ita kbaas, Knár domin tulun ema moras, Isin diak povu Timor Lorosa’e”
Obrigado
Melhores Kumprimentus e forsa profesionais enfermajem Timor-Leste
Associação dos Enfermeioros de Timor-Leste (AETL)

Enf Joaquim Gregorio de Carvalho, Skep,
Presidente


                     

Comentários

Mensagens populares deste blogue

ESTATUTO AETL 2010-2015

Diskursu Presidente AETL iha komemorasaun Loron AETL nian 16 de Agosto 2016